Zaburzenia seksualne osób dorosłych

Sfera seksualna jest jednym z aspektów życia człowieka. Udana i satysfakcjonująca aktywność seksualna pozwala osiągnąć nie tylko przyjemność, ale również łączy się z bliskością, miłością oraz innymi elementami wzmacniającymi więzi w związku. Podobnie jak w innych obszarach funkcjonowania, także w kontekście seksualności ludzie doświadczają trudności. Przyjrzyjmy się jakie mogą być to problemy.

Dysfunkcje seksualne dotyczą różnorodnej grupy zaburzeń, które skutkują niemożnością uczestniczenia w aktywności seksualnej w pożądany przez nas sposób. Mogą objawiać się poprzez spadek zainteresowania seksem, brakiem zadowolenia i satysfakcji, niedostateczną reakcję fizjologiczną np. problemy z erekcją lub niezdolnością do osiągania lub kontrolowania orgazmu.
Sfera naszych reakcji seksualnych wiąże się zarówno z aspektami somatycznymi jak i psychologicznymi. W niektórych zaburzeniach jesteśmy w stanie określić czynnik odpowiedzialny za daną trudność, jednakże występują zaburzenia o mieszanej etiologii jak zaburzenia erekcji lub dyspareunia.

Część dysfunkcji seksualnych dotyka w równym stopniu kobiet i mężczyzn np. brak pragnień seksualnych. W porównaniu do mężczyzn kobiety częściej zgłaszają skargi dotyczę trudności seksualnych w zakresie zainteresowania seksem oraz osiąganą satysfakcją. Problemy z orgazmem nie są rzadką skargą, a jeżeli kobieta nie może czerpać radości z seksu, to również spadaj jej zainteresowanie tą sferą. Ponadto kobieta, która zgłasza kłopot w jednej rekcji seksualnej, to prawdopodobnie występują jeszcze inne. Mężczyźni natomiast cały czas doznają pragnień seksualnych, jednakże uskarżają się na zaburzenia erekcji, zaburzenia ejakulacji.

W klasyfikacji ICD-10 wyróżnia się kilka kategorii, które w różnych obszarach zajmują się zaburzeniami seksualnymi. Przyjrzyjmy się im.

Zaburzenia seksualne, które nie są spowodowane zmianami organicznymi ani somatycznymi

1. Brak lub utrata potrzeb seksualnych – Jest to objaw podstawowy a nie wtórny w porównaniu do innych trudności (zaburzenia erekcji, dyspareunia). Brak pragnień seksualnych powoduje zmniejszenie działań do podejmowania aktywności seksualnej, ale nie wyklucza pobudzenia lub zadowolenia z seksu.
2. Awersja seksualna i brak przyjemności seksualnej – Awersja dotyczy sytuacji, w których kontakt seksualny z partnerem wzbudza silne emocje negatywne, skutkujące intensywnym lękiem, co powoduje unikanie aktywności seksualnej. Brak radosnego przeżywania natomiast wiąże się z brakiem szczęścia z seksu. Stosunek odbywa się prawidłowo, orgazm jest osiągany, jednakże brakuje przyjemności. Skarga ta jest częstsza u kobiet.
3. Brak reakcji genitalnej – W przypadku mężczyzn, główną trudnością są zaburzenia erekcji uniemożliwiające podjęcie aktywności seksualnej w satysfakcjonujący sposób. Jeżeli erekcja jest prawidłowo w przypadku snu, masturbacji lub w kontakcie z inną partnerką, to przyczyna prawdopodobnie jest psychogenna. W innych okolicznościach należy poddać się badaniom czynnościowych zaburzeń erekcji lub sprawdzić reakcję na pomoc psychoterapeutyczną. Kobiety najczęściej doświadczają suchości pochwy, której przyczyna może być psychogenna lub somatyczna (np. infekcja, obniżony poziom estrogenów).
4. Zaburzenia (dysfunkcja) orgazmu – Orgazm w ogóle nie występuje lub pojawia się ze znacznym opóźnieniem. Jeżeli problem pojawia się tylko w określonych okolicznościach, to przyczyna jest prawdopodobnie psychogenna. W przypadku stałej trudności należy sprawdzić inne czynniki np.: fizyczne oraz ocenić, czy zaburzenie wycofuje się po oddziaływaniach terapeutycznych. Zaburzenia orgazmu częściej zgłaszają kobiety niż mężczyźni.
5. Wytrysk przedwczesny – Rozpoznanie pojawia się w sytuacji, w której wytrysk pojawia się wcześniej oraz wbrew woli mężczyzny. Problem ten może wiązać się ze stanami zapalnymi, zaburzonymi relacjami partnerskimi, cukrzycą, uwarunkowaniami masturbacyjnymi, lękami, nadwrażliwością żołędzi członka na tle neuronalnym.
6. Pochwica nieorganiczna – Pochwica jest dolegliwością, która objawia się skurczem mięśni otaczających pochwę, powodującym zamknięcie wejścia do pochwy. Skurcz ten jest niezależny od woli kobiety. Skutkiem skurczu jest brak możliwości odbycia prawidłowej aktywności seksualnej. Wśród przyczyn tego problemu upatruje się: trudne relacje partnerskie, lęki, urazy seksualne.
7. Dyspareunia nieorganiczna – Jest to ból w czasie stosunku. Zaburzenie występuje zarówno u kobiet jak i u mężczyzn. Nierzadko jej występowanie jest związane z miejscowymi, zmianami, które należy objąć odpowiednim leczeniem. W niektórych okolicznościach nie można ustalić wyraźnej przyczyny, w takich okolicznościach duży wpływ odgrywają czynniki emocjonalne.
8. Nadmierny popęd seksualny – Problem nadmiernego popędu w pewnych okresach życia jest odczuwalny dla kobiet i mężczyzn np.: okres dorastania, okres młodości. Wraz z upływem czasy problem może zostać wygaszony. Nadmierny popęd seksualny może być jednak objawem wtórnym do innych zaburzeń np.: zaburzeń afektywnych lub na wczesnym etapie otępienia. W takich okolicznościach należy ustalić pierwotną przyczynę trudności.

Zaburzenia identyfikacji płciowej

1. Transseksualizm – Pragnienie życia i uzyskania akceptacji jako osoba płci przeciwnej niż wskazują na to aktualne anatomiczne uwarunkowania. W takich okoliczności pojawia się chęć zmiany swojej płci za pomocą zabiegów hormonalnych i chirurgicznych w celu upodobnienia swojego ciała do pożądanej płci.
2. Transwestytyzm o typie podwójnej roli – Osoba ubiera się w stroje płci przeciwnej w celu uzyskania zadowolenia z chwilowych doświadczeń bycia osobą innej płci. W tym zaburzeniu nie ma pragnienia zmiany płci na stałe.
3. Zaburzenia identyfikacji płciowej w dzieciństwie – zaburzenie to występuje rzadko i pojawia się w okresie wczesnego dzieciństwa, zawsze przed pokwitaniem. Cechuje się silnym i utrwalonym brakiem zadowolenia z własnej płci, oraz chęcią bycia osobą płci przeciwnej. Objawia się podejmowaniem zachowań niezgodnych ze swoją płcią. Ze względu na rzadkość występowania i charakter objawowy podobny do innych zaburzeń, na co należy zwrócić dużą uwagę.

Zaburzenia preferencji seksualnych

1. Fetyszyzm – Potrzeba posiadania odpowiednich obiektów, bodźców w celu osiągnięcia pobudzenia lub satysfakcji seksualnej np.: obecność skórzanych butów, określonego typu bielizny.
2. Transwestytyzm fetyszystyczny – Zakładanie strojów płci przeciwnej w celu osiągnięcia podniecenia seksualnego.
3. Ekshibicjonizm – Zazwyczaj występuje u heteroseksualnych mężczyzn, polega na publicznym obnażaniu się z bezpiecznej odległości dorosłym lub dorastającym kobietom.
4. Oglądactwo – Powracająca i trwała tendencja do podglądania osób przebierających się lub uprawiających seks, prowadzi to do podniecenia seksualnego i masturbacji.
5. Pedofilia – Preferencja seksualna osoby dorosłej wobec dzieci w wieku przedpokwitaniowym lub wczesnopokwitaniowym. Dużo częściej występuje u mężczyzn niż u kobiet.
6. Sadomasochizm – Preferowanie zachowań seksualnych, w których występują: zniewolenie, upokorzenie, zadawanie bólu. Jeżeli osoba woli być ofiarą, wówczas mówimy o masochizmie, jeżeli jest sprawcą, to jest to sadyzm. Często osoba doznaje pobudzenia seksualnego mieszając zachowania z obydwu kategorii.

Zaburzenia psychologiczne i zaburzenia zachowania związane z rozwojem i orientacją seksualną

1. Zaburzenia dojrzewania seksualnego – Wiąże się z cierpieniem osoby, która nie jest pewna własnej tożsamości lub orientacji seksualnej. Może skutkować występowaniem silnego lęku lub depresji. Najczęściej przypada na okres młodzieńczy, w którym osoba nie jest w stanie określić czy bliższa jest orientacja homoseksualna, heteroseksualna czy biseksualna.
2. Orientacja seksualna niezgodna z ego (ego-dystoniczna) – Zarówno identyfikacja płciowa jak i preferencje seksualne nie wzbudzają wątpliwości, jednakże ze względu na współistniejące zaburzenia psychiczne i zachowania osoba dąży do zmiany płci.
3. Zaburzenia związków seksualnych – Trudności w identyfikacji płciowej lub ustaleniu preferencji seksualnej co skutkuje brakiem możliwości nawiązania i utrzymania relacji z partnerem seksualnym.

Sfera życia seksualnego człowieka jest bardzo obszerna i wieloczynnikowa. Występowanie zaburzeń na tle seksualnym może być spowodowane czynnikami psychicznymi, trudnymi relacjami z parterem, a także same dysfunkcje seksualne mogą doprowadzić do innych kłopotów natury relacyjnej i psychicznej. Warto zwrócić uwagę, że życie seksualne łączy się z innymi czynnikami na zasadzie podwójnego wiązania, może być zarówno przyczyną jak i skutkiem pojawiających się trudności. Oprócz samych zaburzeń seksualnych należy podkreślić, że aktywność seksualna i seks są ważnymi elementami wspierającymi satysfakcjonujący związek między ludźmi. W czasie pełnego aktu seksualnego mogą zostać zaspokojone potrzeby bezpieczeństwa, bliskości, intymności, akceptacji, miłości połączone z doznaniem silnej przyjemności. Utrzymywanie odpowiednich relacji seksualnych, angażowanie się w seks nie tylko na poziomie przyjemności, ale również w aspektach miłości, pewnej duchowości znacząco wzmacnia parterów jaki i związek, który tworzą.

Trudności seksualne spowodowane czynnikami psychicznymi i somatycznymi podlegają skutecznemu leczeniu. W zależności od rodzaju zaburzenia oferowane są metody łagodzące problem lub gwarantujące całkowite wyleczenie (np. pochwica). Jakość życia seksualnego może ulec znaczącej poprawia, jeżeli zdecydujemy się odwiedzić gabinet seksuologa, psychoterapeuty.

Zdajemy sobie sprawę, że mówienie o seksualności oraz o problemach związanych z seksem jest dla wielu osób bardzo trudne. Przełamanie lęku, wstydu wydaje się niemożliwe co powoduje, że część osób cierpi wiele lat np.: gabinet seksuologa odwiedziła kobieta dopiero po 20 latach nieudanego pożycia seksualnego. Podczas pierwszej wizyty dowiedziała się, że problem, z którym przychodzi dotyka również inne kobiety, że pochwica jest uleczalna. Co więcej przekonała się, że w trakcie wizyty nie została oceniona, wyśmiana, skrzywdzona, lęk i wstyd opadał wraz z upływającym czasem wizyty.
Gabinet profesjonalnego seksuologa, psychoterapeuty to miejsce bezpieczne, w którym oferowana jest pomoc, szacunek, dyskrecja. Jeżeli boli nas ząb po prostu idziemy do dentysty, podobnie potraktujmy kwestie seksu i nie zwlekajmy zgłośmy się do specjalisty.

Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016-2020.

Autor: Michał Stokwisz

Materiały: