Zaburzenia psychiczne są jednymi z najszybciej rozprzestrzeniających się problemów zdrowotnych. Zgodnie z prognozami tendencja wzrostowa będzie utrzymywać się. Aktualnie szacuje się, że co czwarta osoba miała lub będzie mieć problem ze zdrowiem psychicznym.

Epidemiologia

Badania wskazują, że nawet 1/3 osób w danym roku doświadcza pewnych zaburzeń psychicznych. Dane dotyczące krajów europejskich z 2011 r. wskazywały na jeszcze wyższy odsetek – 38,2%.

W krajach Unii do najczęściej występujących dolegliwości należą zaburzenia lękowe – 61 mln osób. W dalszej kolejności plasują się: depresja 30 mln, bezsenność 29 mln i otępienia 6 mln osób. W grupie osób chorych około 10%-20% to przypadki spełniające kryteria ciężkiego, przewlekłego zaburzenia psychicznego, które współwystępowało wraz z innymi zaburzeniami. Wszystkie zaburzenia neuropsychiatryczne odpowiadają za blisko 28% przyczyn niepełnosprawności, co jest wynikiem przewyższającym choroby układu krążenia oraz choroby onkologiczne. Pomimo takich wyników, finansowanie opieki zdrowia psychicznego jest dalece niewystarczające.

W Polskich badaniach epidemiologicznych dotyczących zaburzeń psychicznych z 2012 r. (badanie EZOP) wykazano, że co najmniej jedno zaburzenie psychiczne można rozpoznać u 23,4% osób w wieku produkcyjnym, czyli u ponad 6 milionów Polaków. Wśród osób cierpiących na dolegliwości psychiczne co czwarta z nich borykała się, więcej niż z jednym zaburzeniem psychicznym. Szacuje się, że około 250 tys. osób cierpi z powodu kilku współwystępujących zaburzeń psychicznych w tym samym czasie.

Zgodnie z wynikami raportu EZOP najczęstszymi zaburzeniami występującym w naszym kraju były te związane z nadużywaniem substancji psychoaktywnych 12,8% (nadużywanie i uzależnienie od alkoholu 11,9%, nadużywanie i uzależnienie od narkotyków 1,4%). W przeliczeniu na populację szacuje się, że około 3 mln Polaków nadużywa substancji psychoaktywnych a 700 tys. jest uzależnionych. Kolejną grupą zaburzeń psychicznych pod względem występowania są zaburzenia lękowe – 10% badanej populacji. Wśród nich najczęściej zgłaszane to fobie specyficzne (4,3%) oraz fobie społeczne (1,8%). Przenosząc to na populację polską szacuje się, że zaburzenia lękowe dotykają około 2,5 mln obywateli. Oprócz zaburzeń lękowych i dotyczących nadużywania substancji, wysoki wyniki prezentują zaburzenia nastroju. Depresję, dystymię oraz manię rozpoznano u 3,5% osób biorących udział w badaniu. Po przeniesieniu tego rezultatu na populację kraju daje to wyniki około 1 mln osób. Zaburzenia zachowania (zaburzenia opozycyjno-buntownicze, zachowania i eksplozywne) oszacowano także na 1 mln obywateli.

Raport EZOP wskazał nie tylko problem występowania zaburzeń psychicznych, ale oszacował także, rozpowszechnienie objawów obniżających jakość z życia. Zgodnie z wynikami badania około 20%-30% Polaków w wieku produkcyjnym zgłasza takie trudności jak: obniżenie nastroju i aktywności, swoiste objawy unikania, przewlekły lęk i drażliwość. Z mniejszą częstotliwością ujawniane były skargi dotyczące lęku napadowego społecznego, a także napadów złości

Problemem, który w tym miejscu należy zasygnalizować jest wysoki wskaźnik samobójstw. Zaburzenia psychiczne i cierpienie z nim związane wiążą się z ryzykiem popełnienia samobójstwa. W 2014 r. średnio 118 osób, każdego tygodnia z różnych względów nie miało siły żyć. Według badań aż 80%-90% tych osób można było uratować po zastosowaniu odpowiednich działań pomocowych.

Problematyka leczenia zaburzeń psychicznych i zachowania

Pomimo niepokojących prognostyk leczenie zaburzeń psychicznych w Polsce nie jest optymalne. Borykamy się z wieloma trudnościami, do których należy zaliczyć:

  1. Ochronna zdrowia psychicznego nie jest priorytetem w Polsce, nie należy do ważnych wartości społecznych. Nie jest również świadomie i konsekwentnie realizowana w zakresie promocji, profilaktyki, systemu pomocy, badań i rozwoju.
  2. Stereotypy, uprzedzenia oraz niski poziom świadomości społecznej dotyczący chorób psychicznych przekładają się na niezrozumienie osób chorych. Sprzyja to procesowi wykluczenia i stygmatyzacji. Innym ważnym problemem w tym obszarze są niskie kompetencje obywateli w radzeniu sobie z normalnymi kryzysami życiowymi. Część osób nie posiada wystarczającej wiedzy, umiejętności, aby adaptacyjnie podejmować kolejne wyzwania rozwojowe.
  3. Ograniczony lub utrudniony dostęp do usług psychiatrycznych. System leczenia psychiatrycznego jest niesprawny. Duże niedofinansowanie, nieadekwatne rozdzielenie zasobów (szpitale, środki finansowe, lekarze), skutkują obniżeniem jakości i efektywności świadczonych usług oraz utrudnieniem do ich dostępu.
  4. Brak odpowiedniej koordynacji opieki psychiatrycznej. Brak współdziałania i przepływu informacji między resortami na różnych szczeblach administracyjnych, zawiłości prawne.
  5. Wykluczenie społeczne osób z zaburzeniami psychicznymi. Aktualna opieka zdrowotna osób zaburzonych psychicznie jest realizowana w sposób dyskryminujący w porównaniu do innych chorych lub zdrowych obywateli.

Koszty leczenia i koszty społeczne

Zgodnie z opiniami części psychiatrów i ekspertów głównymi barierami ograniczającymi pomoc psychiatryczną jest niski poziom finansowania oraz niewłaściwa organizacja opieki. Przyglądając się strukturze finansowania świadczeń psychiatrycznych w 2015 roku widać, że aż 70% świadczeń (750 mln zł) NFZ przekazało na leczenie stacjonarne osób dorosłych (budżet całkowity ponad 1 mld zł). Dodatkowym utrudnieniem w otrzymaniu odpowiedniej pomocy jest nierównomierny podział środków finansowych na terytorium kraju oraz niedobór lekarzy psychiatrów. W 2015 r. aktywnych zawodowo było 3 976 psychiatrów z czego 721 w samym województwie mazowieckiem (dla porównania: śląskie 421, lubuskie 87, małopolskie 409, opolskie 74).

Zaburzenia i choroby psychiczne są związane z wysokimi kosztami społecznymi, które łączą się z przerwaniem lub brakiem możliwości wykonywania pracy, rentami i świadczeniami socjalnymi, rehabilitacją. W 2012 r. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych w ramach budżetu państwa oraz środków własnych pracodawców na świadczenia związane z niezdolnością do pracy wynikających z zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania (ICD 10, F00-F99) przeznaczył ponad 5 mld złotych. W tej kwocie najwyższy wydatki związane były ze schizofrenią (1 042 mln zł) i depresją (780 mln zł). W tym samym roku ze względu na niezdolność zawodową spowodowaną schizofrenią rentę pobierało 75,5 tys. osób (786 mln zł). Choroba ta była przyczyną wydania 27,8 tysięcy zaświadczeń lekarskich o niezdolności do pracy o łącznej liczbie absencji chorobowej wynoszącej 608,8 tys. dni. Równie wysokie konsekwencje pociągał za sobą epizod depresyjny. Renty z tytułu niezdolności do pracy ze względu na epizod depresyjny pobierało 3,6 tys. osób (37 mln zł). Ponadto epizod depresyjny był przyczyną wydania 197 tys. zaświadczeń lekarskich na łączną liczbę dni absencji równą 3 760 tys. Nieobecność zawodowa ze względu nawracających zaburzeń depresyjnych wyniosła 1 628,6 tys. dni.

Przeglądając powyższe doniesienia można zauważyć, że środki wydatkowane na leczenie zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania to około 1 mld zł (2015 r.) a koszty ponoszone przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych i pracodawców to ponad 5 mld zł (2012 r.).

Konsekwencje braku opieki

Rozważania dotyczące zdrowia psychicznego oraz jego zaburzeń są tematem złożonym. We wcześniejszych akapitach w telegraficznym skrócie omówiono  epidemiologię, problematykę i konsekwencje społeczne. Elementy te są bardzo ważne, jednakże istotą zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania jest ich indywidualny charakter oraz rozległość oddziaływań. Trudności i choroby natury psychologicznej zawsze wiążą się z cierpieniem osoby chorej, obniżeniem sprawnego funkcjonowania oraz zadowolenia z życia. Im większych problemów w zakresie zdrowia psychicznego doświadczamy tym większa szansa na pojawianie się problemów rodzinnych, zawodowych, a także związanych ze zdrowiem. Niskie umiejętności w radzeniu sobie z dolegliwościami psychologicznymi, wstyd przed poszukiwaniem pomocy oraz brak odpowiedniej pomocy konsekwentnie sprzyjają pogłębianiu zaburzeń. Stałość objawów, wzrost ich nasilenia, niezrozumienie społeczne, niepowodzenie stosowanych metod radzenia sobie sprzyjają pogorszeniu stanu zdrowia. Dlatego też należy zauważyć, że brak odpowiedniego wsparcia w zaburzeniach psychicznych i zaburzeniach zachowania może skutkować destrukcją na poziomie rodzinnym, zawodowym, społecznym, somatycznym co może doprowadzić do konfliktu z prawem lub zakończyć się samobójstwem.

Ze względu na rosnącą liczbę trudności natury psychologicznej w społeczeństwie istnieje potrzeba przekazywania rzetelnych informacji na temat zdrowia psychicznego. Z tego względu Łódzka Fundacja Psychoterapii w ramach środków przydzielonych przez Ministerstwo Zdrowia będzie realizować zadanie, którego celem jest: upowszechnianie wiedzy na temat zdrowia psychicznego, jego uwarunkowań, kształtowania przekonań, postaw, zachowań oraz stylu życia wspierającego zdrowie psychiczne, rozwijanie umiejętności radzenia sobie w sytuacjach zagrażających zdrowiu psychicznemu, a także przeciwdziałanie seksualizacji dzieci i młodzieży.

Łódzka Fundacja Psychoterapii realizuje projekt w ramach Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016-2020, działanie 1 „Wspieranie zdrowia psychicznego”, cel operacyjny 3 „Profilaktyka problemów zdrowia psychicznego i poprawa dobrostanu psychicznego społeczeństwa”.

Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016-2020.

npz_logo_rgb

Autor: Michał Stokwisz

Materiały:

Inne artykuły

Komentowanie zablokowane