Zdrowy styl życia – Rozwiązywanie konfliktów

Kontynuujemy nasze zmagania z komunikacją. Zaczęliśmy od tego, że odpowiednie prowadzenie rozmów wspiera nas i odżywia. Skuteczna komunikacja sprzyja udanym związkom z innymi ludźmi przez co sami czujemy się lepiej. Dziś zajmiemy się innym, ale nieodłącznym elementem komunikacji – konfliktem.

Konflikt

Jak podpowiada słownik języka polskiego, konflikt jest przedłużającą się niezgodą między stronami, różnicą między wartościami, postawami, której nie sposób usunąć. Wydaje się to zgodne z intuicją i rozsądkiem. Zatem sytuacja konfliktowa, to taka w której nie znajdujemy wspólnego porozumienia z naszym rozmówcą, jest między nami nić niezgody. Przyczyn konfliktów może być wiele, ponieważ każdy z nich „toczy się o coś”. Dokonajmy zatem stosownego podziału na:

1. Konflikty materialno-ekonomiczne – dotyczą pieniędzy, terenu, rzeczy materialnych.
2. Konflikty symboliczne – dotyczą takich dóbr jak: przekonania, władza, prestiż. Niezgoda w tej grupie jest trudniejsza do rozpracowania, ponieważ dobra symboliczne są niełatwe do współdzielenia i bardziej antagonizują ludzi.

Etapy konfliktu

Każda sytuacja konfliktowa ma swoją dynamikę. Prześledźmy zatem jej schemat. Początkowo zauważamy, że „coś jest nie tak”. Odnosimy wrażenie, że nasze relacje z drugą osobą przebiegają inaczej. Na tym etapie można zauważyć takie elementy jak:

• Unikanie bezpośrednich kontaktów z partnerem.
• Kontakt staje się bardziej formalny, pojawia się brak cierpliwości, drażliwość, gotowość do krytyki.
• Wcześniej ustalone zasady i reguły wzajemnego współżycia przestają być przestrzegane.
• Prowokowanie partnera do określonego zachowania, czyhanie na jego błąd, udzielanie złośliwych komentarzy.
• Nieudzielanie informacji, które mogą być przydatne partnerowi.
• Podkreślanie wzajemnych różnic między sobą.
• Brak zgody na pomysły i plany zaproponowane przez partnera.
• Ironiczne traktowanie, lekceważenie poglądów i propozycji partnera.
• Forsowanie swojego zdania. Silne reagowanie, jeżeli partner podważa to stanowisko.
• Zarzucanie partnerowi złej woli, nieczystych intencji, przejawianie nieufności, stosowanie zachowań obronnych i ofensywnych.
• Ograniczenie możliwości działania partnera, społeczne izolowanie go, zawłaszczanie kontaktów.

Kolejnym etapem konfliktu jest wrogość. W tym czasie dochodzi do wzajemnej wymiany zarzutów, negatywnych ocen, opinii. Intensywność oraz częstotliwość nieprzyjemnych zachowań ciągle wzrasta. Po pewnym czasie następuje kulminacja. Jest to moment, w którym dochodzi do awantury rozładowującej napięcie. Awantura jest krótka, intensywna i daleka względem zdrowego rozsądku. W czasie jej trwania może pojawić się agresja, ze względu na silne emocje (np.: żal, gniew, nienawiść) oraz brak krytycznego myślenia. Na tym etapie żadne argumenty nie docierają do rozmówców. Na szczęście stan ten jest nienaturalny, wyczerpujący i nie może długo utrzymywać się. Następuje przejście do fazy wyciszenia. O ile rozmówcy dalej utrzymują ze sobą kontakty można spróbować zastanowić się nad tym co się stało. Oddzielić emocje od faktów, podjąć próbę rozwiązania problemu. Ostatnim etapem jest porozumienie, w którym dochodzi do wymiany poglądów, stanowisk i podjęcie współdziałania na rzecz rozwiązania konfliktu.

Przedstawiona wersja wydarzeń jest pewnym schematem. Każdy z nas zna przypadki o zdecydowanie innej kolejności. Mimo to, warto ten układ znać, szczególnie pod względem sygnałów zwiastujących konflikt.

Strategie radzenia sobie z konfliktem

Zanim poznamy ścieżkę rozwiązywania konfliktów, przyjrzyjmy się strategiom radzenia sobie z nimi.

1. Unikanie – Część osób nie jest w stanie znieść napięcia i emocji, które są spowodowane konfliktem i wolą wycofać się z niego zamiast poszukać rozwiązania. Takie podejście może wiązać się z przekonaniem, że konflikt jako taki, jest czymś zły, poniżającym, zbędnym – co jest przekonaniem niewłaściwym. Osoby unikające mogą radzić sobie poprzez fizyczne wycofanie się z miejsca konfliktu, odwlekanie, ignorowanie, pomijanie milczeniem, pokojowe współistnienie.
2. Łagodzenie – Strategia ta wiąże się z dostosowaniu się do interesów przeciwnika. Taką ścieżkę wybierają osoby, które za wszelką cenę chcą zachować dobre relacje z innymi nawet swoim kosztem. Łagodzenie może sprawdzić się w sytuacji, w której uznamy, że pomyliliśmy się i zmieniamy swoje stanowisko. Ponadto metoda ta przyda się wówczas, kiedy przedmiot sporu nie jest dla nas ważny w przeciwieństwie do partnera.
3. Konkurencja – W tym przypadku konflikt jest postrzegany jako gra. Zwycięstwo oznacza sukces a przegrana porażkę, stratę. Taka strategia może przydać się szczególnie w sytuacjach krytycznych, kiedy brakuje czasu na długie rozważania.
4. Kompromis – W tym stylu zawarta jest myśl, że ludzie muszą czasami wypracować porozumienie. W sytuacji kompromisu każda ze stron z czegoś rezygnuje, ale finalnie wychodzi na korzyść. Jest to szczególnie użyteczny styl, gdy obie strony dysponują równą siłą i wysuwają wygórowane żądania.
5. Kooperacja – Jest to jeden z bardziej korzystnych sposobów rozwiązywania konfliktów. Łączy w sobie akceptację celów partnera przy jednoczesnym nierezygnowaniu z własnych potrzeb.

Rozwiązywanie konfliktu w kilku krokach

Wiemy już jak wygląda schemat konfliktu oraz jakie są metody radzenia sobie z nim. Sprawdźmy, jak prezentuje się ścieżka rozwiązywania konfliktów. Na początku przeanalizujemy jaki jest nasz styl reagowania na sytuację konfliktową. Dalej ustalmy co jest przedmiotem sporu i kogo on dotyczy. Zastanówmy się w jaki sposób druga strona konfliktu radzi sobie z nim. Jeżeli wyżej opisane elementy mamy opracowane, to przechodzimy do zaplanowania neutralnego miejsca spotkania, które będzie komfortowe dla obu stron. Następnie informujemy drugą stronę o dacie i miejscu planowanego spotkania. Spotkanie zaczynamy od ustalenia wspólnych zasad rozmowy. Wspólnie z rozmówcą analizujemy konflikt, szukamy wspólnych i rozbieżnych interesów. Wybieramy rozwiązanie, które satysfakcjonuje obie strony. W tym miejscu przechodzimy do etapu wychodzenia ze sporu. Ustalamy sposób realizacji rozwiązania, sprawdzamy, czy jest ono realne. Rozwiązywanie konfliktu kończymy gestem pojednania – podanie dłoni, przytulenie itp.

Nakreśliliśmy idealny scenariusz rozwiązywania konfliktu, który można jednak dopasować do codziennych sytuacji.

Ciekawą i szybką metodą w radzeniu sobie z konfliktami jest komunikat FUKO – fakty, uczucia, konsekwencje, oczekiwania. Wyobraźmy sobie sytuację, w której Anna nie jest w stanie doprosić się, aby jej mąż dokonał drobnych napraw domowych. Nie są to zadania wymagające – cieknący kran, niedziałająca żarówka, dziura w ścianie itp. Tomek wraca z pracy o godzinie 18:00 i z reguły nie ma ochoty niczego więcej robić. Anna nie jest w stanie wymóc na mężu określonego zachowania i staje się dla niego nieuprzejma, pielęgnuje urazę nie mówiąc o prawdziwych powodach niezadowolenia. Pewnego dnia przeciekająca uszczelka powoduje zalanie łazienki wodą, co w konsekwencji doprowadza do wybuchu awantury. Co Anna może powiedzieć, aby zmienić sytuację na lepszą, gdy emocje opadną? Nasza propozycja jest następująca: „Tomku od 4 tygodni mówiłam ci o uszczelce i paru innych rzeczach do naprawy. Jestem wściekła i jednocześnie jest mi smutno, że pomimo wielu próśb nie zrobiłeś tego o co prosiłam. Teraz nasza łazienka jest zalana. Proszę cię, abyś następnym razem zrobił to o co cię proszę, albo od razu powiedział, że nie chcesz się tym zajmować, zadzwonię wtedy po hydraulika„.

Wyobraźmy sobie inną sytuację. Wspólnie z kolegą z pracy realizujecie duży projekt. Wyniki twojej pracy w dużej części zależą od zaangażowania twojego kolegi. W ostatnim miesiącu, nie wyrabiasz się ze swoimi zadaniami, ponieważ drugi współpracownik kilka razy w tygodniu poświęca czas na inne rzeczy niż projekt. Co można w takiej sytuacji powiedzieć? Naszym zdaniem można tak rzec: „Łukaszu, w tym miesiącu pracowałeś nad naszym projektem tylko 10 dni. Czuję się sfrustrowany i wkurza mnie to. Ze względu na opóźnienia spowodowane twoim zachowaniem, szef jest niezadowolony z mojej pracy. Proszę cię abyś od dziś wziął się do pracy lub wyjaśnił mi co się z tobą dzieje. Jeżeli sytuacja nie zmieni się, poproszę szefa o inny sposób rozliczania mnie z efektów tego projektu.”.

Komunikat FUKO jest bardzo wdzięczną metodą radzenia sobie w sytuacjach konfliktowych, ponieważ odnośni się do faktów. Z faktami trudno dyskutować, jeżeli ktoś spóźnia się 30 min na spotkanie, to jest to realny wskaźnik. Odwołanie się do własnych emocji informuje drugą osobę, że jej zachowanie nie jest obojętne i ma wpływ na nas. Dzielenie się emocjami sprzyja większemu zrozumieniu. Jeżeli odbiorca dowie się, że jego zachowanie nas zasmuciło, to może wziąć to pod uwagę analizując swoje i nasze reakcje. Konsekwencje pokazują, że zachowania danej osoby prowadzą do konkretnych sytuacji w życiu. Często zdarza się, że osoba ta nie ma takiej świadomości, nie myśli o tym i nie wynika to z jej złych intencji. Komunikat kończy się sformułowaniem oczekiwań, a więc wskazaniem zachowania, które nas interesuje. Metoda wydaje się banalna i trochę sztuczna, ale po kilkunastu zastosowaniach stanie się bardziej intuicyjna. Warto ją wypróbować, ponieważ łączy w sobie elementy, w których nie oceniamy drugiego człowieka, nie poniżamy go, nie zmuszamy do niczego. Korzystając z tej techniki mówimy, o tym co się stało, jaki to ma na nas wpływ, do czego to doprowadziło i czego oczekujemy. Nie pozostało nic innego jak rozpocząć praktykę, powodzenia.

Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016-2020.

---

Autor: Michał Stokwisz

Materiały:

1. Materiały warsztatowe „Rozwiązywanie konfliktów – praktyka radzenia sobie ze sporami” Dorota Hyży Katarzyna Omyłka. 2014.